Diferansiyel, motor gücünü tekerleklere ileterek aracın virajlarda güvenli biçimde dönebilmesini sağlayan en önemli aktarma organlarından biridir. Şanzımandan gelen torku ikiye bölerek sağ ve sol tekerleğe farklı hızlarda iletir. Bu sayede aracın viraj alırken tekerlekler arasındaki hız farkı dengelenir ve lastiklerde kayma, patinaj veya mekanik zorlanma oluşmaz.
Diferansiyel; ön, arka veya dört tekerlekten çekişli araçlarda bulunur. Konumu, aracın çekiş sistemine göre değişir:
- Önden çekişli araçlarda: Şanzımanla birleştirilmiş transaks içinde
- Arkadan çekişli araçlarda: Arka aks üzerinde ayrı bir ünite olarak
- 4x4 araçlarda: Hem ön hem arka aksta ve bazen orta diferansiyel şeklinde
Çalışma mantığı dişli sistemleri üzerine kuruludur ve güç iletimini en verimli şekilde yönetir.
Diferansiyelin Görevleri Nelerdir?
1. Gücü Tekerleklere İletmek
Motor ve şanzımandan gelen dönme gücünü (tork) tekerleklere iletir.
2. Sağ ve Sol Tekerleğe Farklı Hız Vermek
Virajlarda dıştaki tekerlek daha uzun yol aldığı için daha hızlı dönmek zorundadır. Diferansiyel bu hız farkını sorunsuz bir şekilde yönetir.
3. Çekişi ve Yol Tutuşu Artırmak
Gücü doğru dağıtarak araç stabilitesini artırır.
4. Güç Kaybını Azaltmak
Dişli yapısı ile güç akışını dengeler, mekanik zorlanmayı azaltır.
Diferansiyel Nasıl Çalışır?
Diferansiyel içinde:
- Taç dişlisi
- Pinyon dişlisi
- Ayna dişli
- Planet ve uydu dişlileri
bulunur. Şanzımandan gelen güç pinyon dişlisiyle taç dişlisine aktarılır. Bu dişliler aracılığıyla güç iki farklı yöne bölünür ve tekerlek millerine eşit fakat gerektiğinde farklı hızlarla iletilir.
Bu mekanizma, özellikle virajlı yollarda aracın konforlu ve güvenli bir sürüş sunmasını sağlar.
Diferansiyel Türleri
1. Açık Diferansiyel (Open Differential)
En yaygın kullanılan tiptir. Temel ve ekonomik yapıya sahiptir.
2. Sınırlı Kaymalı Diferansiyel (LSD)
Performans ve spor araçlarda bulunur. Gücü kaymayan tekerleğe yönlendirir.
3. Kilitli Diferansiyel (Locking Differential)
4x4 arazi araçlarında kullanılır. İki tekerleği aynı hızda döndürerek zorlu zeminlerde üstün çekiş sağlar.
4. Torsen Diferansiyel
Tork yönlendirme özelliği ile yüksek çekiş gereken araçlarda tercih edilir.
Diferansiyel Arızası Belirtileri
Diferansiyel arızalandığında araçta şu belirtiler görülür:
- Uğultu ve ıslık sesi
- Gaz kesince veya yük altındayken uğultunun artması
- Virajlarda titreşim
- Diferansiyel yağ sızıntısı
- Arka veya ön taraftan gelen metal sürtme sesi
- Çekişte düşme
Bu belirtiler genellikle diferansiyel dişlisi aşınması veya yağlama problemiyle ilgilidir.
Diferansiyel Bakımı
Diferansiyel düzgün çalışması için düzenli bakım şarttır. Yapılması gerekenler:
- Her 40.000–60.000 km’de yağ değişimi
- Sızıntı kontrolü
- Diferansiyel keçelerinin kontrolü
- Dişlilerin aşınma kontrolü
Zamanında yağ değişimi yapılmazsa diferansiyel dişlileri aşınır ve yüksek maliyetli arızalar ortaya çıkar.
Diferansiyel, aracın güvenliği, çekiş gücü ve performansı için en kritik aktarma organlarından biridir. Sağ ve sol tekerleklerin hız farkını kusursuz şekilde dengeleyerek aracın virajlarda kaymadan ve zorlanmadan ilerlemesini sağlar. Her ne kadar sağlam bir yapıya sahip olsa da düzenli bakım yapılmadığında ciddi maliyetlere yol açabilecek arızalar ortaya çıkabilir.
Sık Sorulan Sorular
Diferansiyel bozuksa ne olur?
Diferansiyel arızalandığında araçta hem sürüş konforu hem de güvenlik ciddi şekilde etkilenir. En yaygın belirtiler şunlardır:
Yüksek uğultu veya ıslık sesi (özellikle hızlanırken veya gazı kesince artar)
Virajlarda titreme ve zorlama hissi
Aracın tekerlekleri arasında çekiş kaybı
Sürtme, takırtı veya metal çarpma sesleri
Yağ sızıntısı
Yakıt tüketiminde artış
Diferansiyel tamamen bozulursa araç tekerleklere güç iletemeyebilir ve hareket edemez. Bu nedenle erken teşhis ve düzenli yağ bakımı çok önemlidir.
Diferansiyel nedir?
Diferansiyel, virajlarda sağ ve sol tekerleğin farklı hızlarda dönmesini sağlayan aktarma organıdır.
Motor ve şanzımandan gelen gücü dengeli şekilde tekerleklere iletir. Bu sayede virajlarda kayma, patinaj ve çekiş kaybı engellenir. Kısaca, gücü dağıtan ve araç dengesini sağlayan dişli kutusudur.
Şanzıman ve diferansiyel aynı mı?
Hayır, şanzıman (vites kutusu) ve diferansiyel aynı parça değildir; ikisi farklı görevler üstlenir:
Şanzıman:
Motor gücünü vites oranlarına göre düzenler.
Hızlanma ve tork dengesini ayarlar.
Sürücünün seçtiği vitese göre güç akışını yönetir.
Diferansiyel:
Şanzımandan gelen gücü tekerleklere iletir.
Virajlarda tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini sağlar.
Aracın çekiş ve denge kontrolünü üstlenir.
Önden çekişli araçlarda, şanzıman ve diferansiyel aynı muhafaza içinde birleşik olabilir (transaks), fakat yine de görevleri tamamen farklıdır.
